
Dzieci, zwłaszcza młodsze, zwykle zadają wiele pytań, a niektóre z nich dotyczą trudnych tematów, takich jak śmierć, choroba, seksualność, przemoc, dyskryminacja czy uzależnienia. Jak wtedy rozmawiać z dziećmi i udzielać im właściwych odpowiedzi? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że każde dziecko jest inne i daje się inne zrozumienie, a podejście musi być dostosowane do jego wieku, dojrzałości, charakteru i doświadczeń.
-
Czego unikać?
Zacznijmy od tego, co zrobić należy dla uniknięcia błędów. Po pierwsze, unikajmy kłamstwa, które wcale nie pomaga dziecku zrozumieć trudnej sytuacji. Po drugie, nie bagatelizujmy problemu ani nie minimalizujmy jego znaczenia, bo dziecko ma prawo do pełnego i rzetelnego wyjaśnienia. Po trzecie, unikajmy mówienia o rzeczach, których nie potrafimy wytłumaczyć lub nie mamy pewności, ponieważ może to wprowadzać dziecko w błąd lub dawać fałszywe nadzieje. -
Jak podejść do trudnej rozmowy?
Przechodząc już do sposobu prowadzenia rozmowy z dzieckiem, warto stosować pewne zasady, jak choćby: słuchać uważnie i dawać dziecku czas na przemyślenie pytań i odpowiedzi, zadawać pytania otwarte, aby zachęcić dziecko do wypowiedzi, nie przytłaczać informacją ani nie robić z rozmowy wykładu magisterskiego, zachować spokój i niewyrównoważyć się emocjonalnie, bo dziecko od razu zareaguje na naszą reakcję, być blisko dziecka, aby wyrazić wsparcie i łagodną przemowę. -
Jak tłumaczyć skomplikowane tematy?
Kiedy już będziemy mieli świadomość, jakie zasady stosować w rozmowie z dzieckiem, czas pomyśleć, jak w prosty sposób wytłumaczyć mu trudne tematy. Są to zwykle same fakty, ale muszą być zaprezentowane w taki sposób, aby dziecko mogło zrozumieć to, co powiedziane. Można korzystać z analogii, metafor, przypowieści, historyjek czy zabawy w roli. Dobrze jest także stosować się do poziomu intelektualnego dziecka i dostosować język do jego możliwości. Poniżej kilka wskazówek, jak wytłumaczyć niektóre trudne tematy:
- Seksualność: mówiąc o intymności seksualnej, należy zwrócić uwagę na to, że jest to coś dla dorosłych, które powinno odbywać się w zgodzie i radości, a nie zmuszaniem, sam dziecko nie powinno dotykać swoich narządów płciowych, a jeśli czuje potrzebę zrobienia tego, powinno to robić samodzielnie, dlatego nie należy robić tego publicznie, ludzie zwykle robią to w łóżkach, dlatego nawet jeśli ktoś chce, żeby dziecko coś zobaczyło, nie powinno na to przystać;
- Śmierć: koniecznie trzeba użyć słowa „śmierć” i wyjaśnić, że to ostateczne rozstanie dla zawsze, ale każdy człowiek zostawia po sobie pewien ślad i pamięć, które nadal żyją, zwykle zostaje w niebie czy w innych, bardziej pięknych miejscach, należy przede wszystkim zapewnić dziecko, że kochamy je i nie zostawimy samo;
- Uzależnienia: tu można opisać na przykład, że niektóre substancje (alkohol, papierosy, narkotyki) powodują, że człowiek traci kontrolę nad swoim ciałem i umysłem, działa irracjonalnie i popełnia błędy, dlatego są niebezpieczne i powinno się ich unikać, a jeśli już ktoś użył, powinien szukać pomocy;
- Dyskryminacja: należy wyjaśnić, jakie są podstawowe różnice między ludźmi (kolor skóry, religia, język, płeć, orientacja seksualna), ale że są one naturalne i nie mają znaczenia dla określenia wartości człowieka, który jest ważny nie ze względu na swoje klejnoty, ale nadal z powodu swojego serca i umysłu, promować szacunek i tolerancję dla innych ludzi, którzy są inni niż my;
- Czego unikać na koniec?
Na koniec warto podkreślić, co należy unikać w rozmowie na trudne tematy z dzieckiem. Oto kilka błędów, które popełniają rodzice i opiekunowie:
- Ucieczka od problemu – ignorowanie pytań dziecka, zapewnienie, że wszystko jest w porządku i przejście do innego tematu;
- Wymuszanie odpowiedzi – nie wolno skłaniać dziecka do wyjawiania rzeczy, które go dotyczą, ani nie zmuszać do rozmowy, jeśli jej nie chce;
- Zmuszanie dziecka do przyjmowania naszej interpretacji – należy zostawić wolność interpretacji i myślenia dla dziecka, a nie narzucać mu naszego punktu widzenia;
- Pokazywanie strachu i niepewności – dziecko jako osoba młodsza i bardziej wrażliwa odczuje naszą reakcję i jeśli pokażemy mu, że sami się boimy, nie będzie ono miało pewności, czy sobie z tym poradzi;
- Brak okazywania zainteresowania – trudna rozmowa dobrze się zakończy, jeśli pokażemy dziecku, że nas zależy i że mamy nadal do niego taką samą miłość i szacunek.
- Podsumowanie
Rozmowa na trudne tematy z dzieckiem to wyzwanie, ale jednocześnie okazja do budowania z nim trwałej relacji i budzenia empatii. Każde dziecko potrzebuje skutecznej i szczerej odpowiedzi, która pozwoli mu zrozumieć świat, ale także poczucie, że zawsze może na nas liczyć. Warto pamiętać, że to, jak mówimy z dziećmi, ma wpływ na ich poczucie bezpieczeństwa, poczucie wartości oraz na sposób, w jaki postrzegają siebie i innych.